| |
Stand-up
filosofie
Interactieve avond over kunst
en filosofie
Een interactieve avond over kunst, filosofie en de tentoonstelling
The Grace of maybe van V & B (Alex Jacobs en Ellemieke Schoenmaker)
Concordia, Enschede april 2016.
Is kunst emotioneel en filosofie rationeel?
Kunstenaars experimenteren net als filosofen met ideeën, en ver-werken
elementen uit bestaande stromingen, kunstrichtingen. De kunstwerken van
V& B zijn een combinatie van schilderijen, instal-laties, collages,
objecten en combinaties hiertussen, die figuratief en abstract zijn
uitgewerkt. In de schilderijen spelen verschillende ele-menten een rol,
waaronder het verwerken van foto’s; ingekleurd zwart-wit contrast;
structuur; gebruik van verschillende materialen; kleur; ver-schillende
technieken om verf op te brengen zoals kwast, verf gieten en verf
spatten; uitgedraaid perspectief en gebruik van elementen uit foto, film
(beweging) en video. De schilderijen zijn open, niet strikt gedefinieerd
zoals bij veel geometrische kunst en nul-kunst het geval is. Een aantal
van de kunstwerken van V & B lijken snel en direct te zijn gemaakt, alsof ze net
zijn ontstaan, en hebben een speels karakter.
De kunstwerken van V & B bevatten elementen die terug te zien zijn in
het werk van Magritte, Dada, Kienholz, Rauschenberg, Jackson Pollock,
Roy Lichtenstein, Joseph Beuys, Op-art en Popart, bij heden-daagse
kunstenaars zoals de jonge Italianen, Fischli en Weiss, Banksy, Neo
Rauch en in recente kunststromingen zoals Leipziger Schule en het
postmodernisme.
De schilderijen, collages, installaties en combinaties
hiertussen doen denken aan het postmodernisme binnen de filosofie, met
name het werk van Jacques Derrida en Slavoj Zizek, dat bestaat uit
collageachtige fragmenten uit geschriften van andere filosofen, die zij
combineren en in elkaar schuiven.
Filosofen maken net als kunstenaars gebruik van het werk van voor-gangers
en tijdgenoten, en ook zij worden bij hun keuzes geleid door kennis en
ervaring. Bepaalde hedendaagse filosofen voelen zich aangesproken door
de filosofische traditie van het rationalisme, anderen door logica en
wiskunde, weer anderen door taalfilosofie … . Vroeger, toen onderzoek
nog niet gespecialiseerd was tot verschil-lende wetenschappen, waren de
filosofen natuurkundigen, wiskundi-gen, historici en onderzoekers van
maatschappij en menselijk gedrag. De wetenschappers van nu onderzoeken
de gebieden waar in het verleden de filosofen mee bezig waren. Filosofen
bestuderen tegen-woordig de ethiek, nemen stelling over maatschappelijke
en weten-schappelijke vragen en maken deze voor een breder publiek
toegan-kelijk, houden zich bezig met taalanalyse, logica, geschiedenis,
kunst … .
Wat is goede en wat slechte kunst? Welk kunstwerk is mooi en welk
lelijk?
Tot de opkomst van de fotografie was een belangrijke functie van
beeldende kunsten het realistisch afbeelden van objecten. Daarnaast was
er de versieringskunst, ornamentiek, die een belangrijke rol speelde in
vooral islamitische kunst, waar personen niet mogen worden afgebeeld. De
mens begon al vroeg met het aanbrengen van versieringen, en het maken
van 'kunst'voorwerpen. De venus van Willendorf, merkt een van de
aanwezige
filosofen op, was de eerste porno, oerporno van de oermens, gemaakt door
vrouwen die dit beeldje aan hun mannen meegaven om de vrouwelijke vormen
te kunnen voelen tijdens hun lange jacht op mammoeten!? Waarom dit soort
beeldjes gemaakt werden is niet bekend, maar dit is een amusante
filosofische aanname.
Na de introductie van de fotografie wordt de realistische
afbeeldings-functie van beeldende kunsten minder belangrijk, het
fotoapparaat is hiertoe immers veel exacter in staat dan de beeldend
kunstenaar. In reactie hierop gaan in de beeldende kunsten experimenten
met basiselementen, zoals materiaal, lijn, kleur, structuur,
perspectief, symmetrie en compositie een belangrijkere rol spelen. Van
deze basiselementen maakt elke kunstenaar gebruik, zowel in het verleden
als in het heden. In de 15e eeuw schreef Leonardo da Vinci
een interessant en daarna in de vergetelheid geraakt traktaat, waarin
hij een aantal van deze basiselementen beschreef en analyseerde. Later,
in de eerste helft van de 20e eeuw, gebruiken en analyseren
Bauhaus-leden, onder wie Johannes Itten, expliciet een aantal
basiselementen. Aan de hand van deze basiselementen kan de toeschouwer
beelden-de kunstwerken bestuderen en hierover van alles te weten komen.
Er zijn verschillende esthetische opvattingen over wat een mooi
kunstwerk is, bijvoorbeeld ‘mooi is wat ik mooi vind’, of de opvatting
‘echte kunstwerken bezitten bovenhistorische waarde, dat wil zeggen
blijven altijd mooi. Voorbeelden van de laatste soort kunstwerken zijn
volgens deze opvatting de Mona Lisa van Leonardo da Vinci en de
Nachtwacht van Rembrandt. Het kenmerkende van beeldende kunstwerken is
hun materiële karakter, en hun opbouw uit een combinatie van
basiselementen. Dit zijn de elementen waarmee de kunstenaar werkt en
experimenteert. Deze elementen zijn niet goed, slecht, mooi of lelijk in
zichzelf.
De kunstenaar Marcel Duchamp tentoonstelde in de eerste helft
van de 20e eeuw een urinoir. Hij liet hiermee zien dat alles
kunst kan zijn wat zo gepresenteerd of ervaren wordt, ook een
zonsondergang. Joseph Beuys stelde zichzelf in New York tentoon, en
maakte een serie ‘Ever-Wasser’ flessen met vilten etiket, om te tonen
dat er geen verschil is tussen origineel in kopie. Beeldende kunstwerken
bestaan uit basiselementen en hebben geen waarde op zich. De esthetische
en geldelijke waarde wordt bepaald door degenen die met hun macht en
geld de kunstmarkt en de heersende smaak bepalen. Zij drijven de prijs
van kunstwerken kunst-matig op, creëren kunstenaars (Andy Warhol, Roy
Lichtenstein, Robert Rauschenberg, Mark Kostabi, Julian Schnabel, Damian
Hirst en anderen), zij beheersen de kunsthandel en musea, en zorgen
ervoor dat de kunstwerken waarin zij geïnvesteerd hebben niet mogen
worden gekopieerd.
Met nieuwe 3D printtechnieken zijn kunstwerken exact te kopiëren, ook de
oude onderlagen, het craquelé en het erop neergedaalde stof. Maar
echtheidscertificaten en de vermelding dat een werk een kopie is, zijn
in de kunstwereld een vereiste, om de waarde van bepaalde kunstwerken
kunstmatig hoog te houden. Door de kopieertechnieken is het onderscheid
tussen echt en onecht verloren gegaan, maar geldelijke belangen houden
dit onderscheid kunstmatig in stand. Een groot deel van museumcollecties en van de
kunst die op kuns-tveilingen wordt aangeboden bestaat uit vervalsingen,
maar dit wordt niet openbaar gemaakt.
Filosofeert de filosoof weleens over het leven van een kunstenaar?
Uit het leven van Van Gogh wordt vaak uitgelicht dat hij zichzelf een
oor afsneed. Zijn expressieve manier van schilderen was beïnvloed door
tijdgenoten, en door een tentoonstelling over Japanse kunst die hij in
Parijs zag. Marcel Duchamp verschaakte zoveel tijd van zijn leven, dat
zijn vrouw uit ergernis de schaakstukken aan het bord vastplakte. Het
meeste van zijn oorspronkelijke werk is kapot gegaan of verdwenen. Het
kon nagemaakt worden dankzij het door Duchamp gemaakte houten koffertje
met miniaturen van zijn werk. Ter ere van zijn 60e verjaardag
zamelden vrienden geld in om een schilderij van Mondriaan te kopen,
zodat hij niet zou verhongeren. Tegenwoordig zijn zijn schilderijen vele
miljoenen waard.
De avond in Concordia trok veel belangstellenden, en tussen het publiek
en de uitgenodigde filosofen ontstond een levendige discussie over kunst
en filosofie.
Stand-up Filosofie in Concordia, Enschede 21 april 2016
terug naar boven ◄
|
|