| |
Waar is het geld gebleven?
Paniek op de
financiële markten
De wereldeconomie wordt geplaagd door
een omvangrijke financiële crisis. De ene grote bank na de andere valt
om en aandelenkoersen dalen dramatisch. Wat zijn de oorzaken, wie zijn
de schuldigen en wat staat ons te wachten?
Het Amerikaanse en Europese
bankwezen stond bekend als solide. Dat is verleden tijd. In september
zijn binnen één week vijf grote banken in de VS en in Engeland failliet
gegaan. In België viel Fortis bijna om en ook andere geïndustrialiseerde
landen bleven niet ge-spaard. De aandelenkoersen van de meeste
beursgenoteerde be-drijven zijn sinds september wereldwijd enorm
gedaald. Op maandag 29 september meldde de Amerikaanse beurs op Wall
Street een verlies van 1200 miljard dollar: beleggers verloren op één
dag dit bedrag aan beleggingen en voor het Amerikaanse bedrijfsleven was
dit geld niet meer beschikbaar als investeringskapitaal.
huizencrisis
In de VS zijn jarenlang
zogenaamde worghypotheken tegen variabele rentes verstrekt aan
huizenkopers, zonder hun kredietwaardigheid te controleren. Zelfs
daklozen kregen leningen voor een woning. Op deze manier zorgden
bankiers voor een sterke stijging van de huizenprijzen. Konden de
maandlasten niet worden opgebracht dan werden deze bij het totale
schuldbedrag bijgeschreven. Zolang de rente laag was, vormde afbetaling
voor de meeste kopers geen probleem, maar toen deze begon te stijgen,
konden velen hun maandelijkse hypotheeklasten niet meer opbrengen. Sinds
2007 hebben hierdoor in de VS 700.000 mensen gedwongen hun huizen moeten
verlaten.
De louche hypotheken werden samen met gezonde hypotheken door
Amerikaanse banken mooi ‘verpakt’ en doorverkocht aan banken over de
hele wereld. De financiële tussenhandelaren werden beloond met forse
bonussen. Deze praktijk zou volgens economen en politici de oorzaak zijn
van de huidige financiële crisis in het bankwezen. Maar is de groep
Amerikanen die haar hypotheeklasten niet meer kan opbrengen,
verantwoordelijk te stellen voor de wereldwijde financiële crisis?
liberalisering
Enige jaren geleden kondigde
de grote beursspeculant George Soros zijn vertrek uit de beurshandel
aan, omdat beleggen te riskant was geworden. Hij vergeleek de beurs met
een zeepbel die elk moment uiteen kon spatten. Voor deze
beursontwikkeling zijn verschillende oorzaken aan te wijzen. Sinds de
jaren tachtig van de vorige eeuw zijn de financiële markten wereldwijd
geliberaliseerd. De overheidsbe-moeienis werd teruggedrongen, het
toezicht versoepeld en op de beurzen mochten allerlei nieuwe financiële
producten verhandeld gaan worden. Met opties kan bijvoorbeeld
gespeculeerd worden dat aan-delen op een bepaald tijdstip zullen dalen
of juist stijgen. Ook wordt niet meer gecontroleerd hoeveel van het
bedrag dat een onderneming via aandelen binnenkrijgt daadwerkelijk in
dit bedrijf wordt geïnves-teerd. De verkoop van grote aandelenpakketten
met voorkennis wordt niet of nauwelijks bestraft. Managers en
bestuurders van bedrijven ontvangen torenhoge bonussen et cetera.
Sinds de liberalisering van de economie worden zogenoemde
durf-kapitalisten op de markt toegestaan. Zij kopen vaak met geleend
geld bedrijven, splitsen deze op, doen onrendabele onderdelen van de
hand en overladen de overgebleven winstgevende delen met hoge schulden.
Met de leningen die de banken hiervoor verschaffen, worden nieuwe
bedrijven gekocht waarmee hetzelfde gebeurt. Het gaat de
durfkapitalisten niet om de productiviteit van een bedrijf maar om de zo
hoog mogelijke verkoopwaarde van zijn onderdelen op korte termijn, om
daarmee meer geld te maken. Op deze manier zijn veel goed-lopende
bedrijven en hele regio’s van hun bestaansrecht beroofd en varen banken
wel bij het verstrekken van grote leningen.
De enorme schuldenlast van de VS van 10.000 miljard dollar en de
uitgaven voor de Irak en Afghanistan oorlog - 3.300 miljard exclusief de
‘opbouwprojecten’ - zijn andere factoren in de destabilisering van de
financiële markt en daarmee van de hele economie.
Fortisfiasco
De verkoop van ABN/Amro is
een goed voorbeeld van de tegen-woordig toegestane financiële
manipulaties. Maandenlang gonsde het vorig jaar in de media van de
overnamegeluiden en speculaties over mogelijke kopers en verkoopprijzen
van deze bank. Beleggers stroomden toe en de waarde van het aandeel ABN/Amro
steeg. Uiteindelijk kochten drie banken, waaronder Fortis, ABN/Amro voor
de megaprijs van 72 miljard euro. Bestuurders en management werden
beloond met hoge bonussen. Een jaar later kreeg de bevolking te horen
dat de Belgische en Nederlandse overheid Fortis te hulp moesten schieten
om haar van de ondergang te redden. Minister van Financiën Wouter Bos
betaalde voor de hele Fortis/ ABNAmro-operatie 16,8 miljard euro, in
ruil voor wat hij nationalisatie van de bank noemde. Daarna werd bijna
een week lang de handel in Fortis/ABN Amro aandelen stilgelegd uit angst
voor verdere waardedaling en faillissement.
Waarom stond Fortis er een jaar na de mega-aankoop zo slecht voor?
Waarom werd deze failliete bank voor zo’n groot bedrag over-genomen,
waar komt dit geld vandaan en aan wie is het betaald? En waarom is deze
bank niet volledig genationaliseerd? Op de vraag aan een van de
toezichthouders, minister van Financiën Bos, hoe het met Fortis zover
heeft kunnen komen, antwoordde hij dat alles zo in-gewikkeld is geworden
dat het niet meer te begrijpen is!
lege zakken
Nina Brinks Worldonline
staat model voor wat met Fortis en andere grote banken werkelijk
gebeurd is. Brink kocht begin jaren negentig een groot aandelenpakket
van dit door haar opgerichte bedrijf en wist met geraffineerde
reclamecampagnes veel beleggers te trekken. Hierdoor schoot de
aandelenkoers omhoog. Terwijl gelijktijdig nog meer aandeelhouders
werden gelokt, dumpte Nina Brink als eerste haar volledige
aandelenpakket tegen een inmiddels opgestuwde prijs. Hierdoor kelderden
de koersen en bleven de kleine beleggers zitten met waardeloos geworden
aandelen. Nina Brink had zich op deze manier het kapitaal (3 miljard
euro) toegeëigend van de andere beleggers. Niet veel later werd zij
uitgeroepen tot zakenvrouw van het jaar.
Vóór de huidige financiële crisis waren spaarders en kleine beleggers
wereldwijd in de veronderstelling dat het spaargeld waarvoor zij gewerkt
hadden, als oudedagsvoorziening veilig was op spaarre-keningen en in
aandelen. Spaarders werden naar de beurzen gedreven omdat de spaarrente
lager lag dan de reële inflatie. Nu zij hun aandelen proberen te
verzilveren, blijken deze net als indertijd bij World Online,
niets meer waard te zijn.
verdampt geld
Waar is het geld dat burgers
wereldwijd hebben belegd gebleven? Volgens deskundigen, politici en de
media is dit geld verdampt, verdwenen. Hoe is dit mogelijk? Aandelen
vertegenwoordigen net als andere producten een waarde en dit geld komt
in handen van de aandelenverkoper. Net zoals grootaandeelhouder Nina
Brink reëel en geen verdampt geld overhield aan de verkoop van haar
aande-lenpakket, hebben ook de grootaandeelhouders van banken en andere
beursgenoteerde bedrijven reële en geen virtuele miljarden ontvangen
toen zij hun tegen lagere prijzen gekochte aandelen verkochten op het
moment dat deze veel geld opleverden. Beurs-speculanten ‘verdienen’ zo
enorme bedragen. Één van hen ontving in 2007 bijvoorbeeld 700 miljoen
dollar, reëel geld waarvoor gemiddeld 70 miljoen uren menselijke arbeid
is verricht.
In 2006 ‘verdienden’ durfkapitalisten 350 miljard dollar en de totale
waarde van derivaten zoals ruilcontracten en opties, bedraagt nu het
onvoorstelbare bedrag van 369.000 miljard dollar. Dit bedrag
ver-tegenwoordigt 4 jaar werk van de totale wereldbevolking. Grote
beleggers hebben, net als Nina Brink, de gelden en daarmee het werk van
kleinere beleggers en spaarders weggenomen en laten deze door het dumpen
van hun eigen aandelenpakketten achter met bijna waardeloos geworden
aandelen en lege kassen.
Over schuldigen wordt nauwelijks gesproken. Gewezen wordt naar de
consument die zijn vertrouwen in de economie heeft verloren en daardoor
niets meer koopt. Maar hoe kan de consument spullen kopen als zijn geld
steeds minder waard wordt of grotendeels is verdwenen? En waarom worden
de miljarden euro’s en dollars niet teruggehaald van diegenen die ze,
door kunstgrepen, nu in hun bezit hebben? De verantwoordelijken - grote
aandeelhouders, bankiers, managers, bestuurders, commissarissen,
toezichthouders en politici - gaan vrijuit terwijl ze zich
honderden miljarden aan geld (arbeid) hebben toegeëigend.
maatregelen
Sinds begin dit jaar hebben
Centrale Banken over de hele wereld honderden miljarden euro’s en
dollars in commerciële banken ‘ge-pompt’ om hun dreigende faillissement
te voorkomen. De Neder-landse overheid haastte zich om Fortis te redden
en kwam kort daarna met een noodfonds van 20 miljard euro voor
noodlijdende banken en een garantstelling van 200 miljard voor leningen
van banken onderling. Waar halen de Centrale Banken en de Nederlandse
overheid dit geld vandaan en aan wie wordt het betaald? Draait de
geldpers extra uren? Volgens Wouter Bos leent de staat dit bedrag tegen
een schappelijke rente op de ‘kapitaalmarkt’. Bedoelt hij hiermee de
banken die nu staatssteun krijgen, of de pensioenfondsen? Moeten we ons
zorgen maken dat straks ook de pensioenfondsen lege zakken blijken te
zijn? De noodfondsen en overheidsaandelen in banken en verzekeringen
worden gecontroleerd door dezelfde toezichthouders die hebben toegestaan
dat honderden miljarden van kleine spaarders en beleg-gers naar de
rijken zijn verschoven.
Als wetgeving en toezicht op de financiële en andere economische markten
niet wordt verscherpt en overheden blijven doorgaan met het gebruiken
van gemeenschapsgelden voor financiële steun aan banken en andere grote
bedrijven, zal deze economische crisis de hele wereldbevolking verder
meeslepen in haar vaart, met nog grotere prijsstijgingen,
fabriekssluitingen, massawerkloosheid en hongersno-den als gevolg. Waar
blijft de linkse politiek?
Gepubliceerd in
november 2008
Cartoonist: Gabor Lodi
terug naar boven ◄
|
|